“Επτά αιτίες της υπερφαγίας που δεν έχουν σχέση με τη θέληση! | Μέρος 1ο”, από τον Στράτο Λάσπα, Certified Eating Psychology & Mind-Body Nutrition Coach, και το omorfizoi.gr!

1. Καταπιέζω την όρεξή μου

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το πρόβλημά τους με την υπερφαγία προέρχεται από την όρεξη που έχουν για φαγητό. Και είναι λογικό να το σκεφτούν έτσι: «αφού τρώω υπερβολικά , το πρόβλημά μου είναι το φαγητό»! Η επόμενη σκέψη δεν μπορεί παρά να είναι: «πρέπει να ελέγξω την όρεξή μου για φαγητό».

Είναι όμως πρακτικά αδύνατο να ελέγξεις την όρεξή σου, καθώς το κέντρο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για αυτή τη διεργασία, είναι έξω από το λογικό/συνειδητό τμήμα του εγκεφάλου του σύγχρονου ανθρώπου. Συγκεκριμένα, η διάθεση για φαγητό ελέγχεται από τον υποθάλαμο και την υπόφυση, τα οποία ανήκουν στο μεταιχμιακό σύστημα και συνεισφέρουν στη ρύθμιση του αυτόνομου κεντρικού νευρικού συστήματος.

Το ίδιο κέντρο ελέγχει τον ύπνο, τη δίψα, τη θερμοκρασία του σώματος, την αναπνοή, τα επίπεδα ενέργειας και τους βιοκιρκαδικούς ρυθμούς (την αυτόματη προσαρμογή των λειτουργιών του σώματος σύμφωνα με το πού βρισκόμαστε χρονικά μέσα στον 24ωρο κύκλο της μίας πλήρους ημέρας). Το «φάε λιγότερο» είναι το ίδιο πρακτικό, εφαρμόσιμο, εποικοδομητικό και «δίκαιο» σαν συμβουλή/εντολή/διατροφική οδηγία, όσο είναι και το: κοιμήσου λιγότερο, ανάπνεε λιγότερο, δίψα λιγότερο, έχε χαμηλότερη θερμοκρασία σώματος, έχε ενέργεια τη νύχτα ή κοιμήσου την ημέρα.

Χωρίς την όρεξη για φαγητό, θα πεθαίναμε. Είναι ένας μηχανισμός ένστικτος που διαθέτουν όλα τα πλάσματα στον πλανήτη. Είναι κομμάτι του να είναι κάποιος άνθρωπος. Όταν προσπαθούμε να χάσουμε κιλά, το πρώτο που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι: «προσπαθώ να καταπολεμήσω την όρεξή μου;» Εάν ναι, τότε κατά 99%, οποιαδήποτε προσπάθεια και να κάνω, δεν θα έχει μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα. Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα θα μπορέσουν να έρθουν μόνο όταν συμφιλιωθούμε με την όρεξή μας για φαγητό και συνεργαστούμε μαζί της. 

2. Δεν είμαι παρών

Είναι εντελώς παράλογο να προσπαθούμε να αδυνατίσουμε με τη δύναμη της θέλησης. Η αυτοσυγκράτηση, ο προγραμματισμός, η θέληση, η στοχοθεσία, η πειθαρχία, όλα αυτά είναι γνωρίσματα του σύγχρονου ανθρώπου και η έδρα τους είναι στο τμήμα του εγκεφάλου που μας κάνει ανθρώπους, δηλαδή τον νεοφλοιό. Επομένως, από άλλο κέντρο ελέγχεται η θέληση, από άλλο η όρεξη. Είναι σαν να προσπαθούμε να φρενάρουμε ένα αυτοκίνητο αναβοσβήνοντας τους προβολείς.

Τις περισσότερες φορές όμως, δεν είναι καν θέμα θέλησης. Για παράδειγμα, ενώ είναι κάτι γνωστό σε όλους τους επιστημονικούς κύκλους που ασχολούνται με τις λειτουργίες του σώματος και του εγκεφάλου, ωστόσο δεν είναι γνωστή ευρέως η «Εγκεφαλική φάση της Πέψης» (Cephalic Phase of Digestion Response). Θα εξηγήσουμε αμέσως τι σημαίνει αυτό.

Παλαιότερα πιστεύαμε ότι η πέψη της τροφής γίνεται στο στομάχι. Αργότερα, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν αδένες μέσα στη στοματική κοιλότητα, οι οποίοι εκκρίνουν ένζυμα που ξεκινάνε τη διαδικασία αποδόμησης των υδατανθράκων.

Πλέον, γνωρίζουμε ότι η διαδικασία της πέψης αρχίζει πριν ακόμα καν φτάσει η τροφή στο στόμα μας. Κατά την εγκεφαλική φάση της πέψης, εκκρίνεται ένα ποσοστό μεταξύ 20% και 40% των ενζύμων και πεπτικών υγρών που θα απαιτηθούν για τη συνολική διεργασία της πέψης. Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και βιώνει νοητικά την εικόνα και τη μυρωδιά του φαγητού, δίνοντας εντολή να αρχίσουν να εκκρίνονται τα κατάλληλα γαστρικά υγρά και ένζυμα που θα χρησιμοποιηθούν κατά την πέψη.

Επιπλέον, ενώ τρώμε, ο εγκέφαλος αναλύει τη γεύση και την ευχαρίστηση και την ευχαρίστηση που παίρνουμε από το φαγητό, παίρνοντας, σε συνεργασία με το πεπτικό σύστημα, τις ανάλογες αποφάσεις. Έχουμε πάρει αρκετά λιπαρά, αρκετούς υδατάνθρακες, αρκετή πρωτεΐνη, αρκετό νερό, αρκετά θρεπτικά μικροσυστατικά; Χρειαζόμαστε περισσότερα πεπτικά ένζυμα; Χρειάζεται να κάνουμε το στομάχι περισσότερο ή λιγότερο όξινο;

Εάν όμως δεν είμαστε παρόντες κατά τη διαδικασία του φαγητού, επειδή οδηγούμε ή μιλάμε στο κινητό ή δουλεύουμε στον υπολογιστή ή βλέπουμε τηλεόραση ή έχουμε το μυαλό μας σε άλλα θέματα που μας απασχολούν έντονα, αυτόματα αυτό σημαίνει ότι θα χάσουμε την αντίστοιχη εγκεφαλική φάση της πέψης. Με τη σειρά του, αυτό σημαίνει ότι το αντίστοιχο ποσοστό θρεπτικών συστατικών που θα είχαν απορροφηθεί χάρη στα γαστρικά υγρά και τα ένζυμα που θα είχαν εκκριθεί, τελικά δεν θα απορροφηθεί από την τροφή και δεν θα ενσωματωθεί στο σώμα μας, ακόμα και εάν έχουμε μόλις φάει την πλουσιότερη σε θρεπτικά συστατικά τροφή που υπάρχει στο ηλιακό σύστημα.

Ο εγκέφαλος μετά από λίγη ώρα θα διαπιστώσει αυτή την έλλειψη απορρόφησης θρεπτικών συστατικών και θα δώσει εντολή να ξαναπεινάσουμε και να ξαναφάμε, αδιαφορώντας για το εάν έχουμε ήδη λάβει τις θερμίδες (ενεργειακό φορτίο) που χρειαζόμαστε.

3. Κάνω δίαιτα

Όσο και αν ακούγεται αντιφατικό, το να κάνει κάποιος δίαιτα έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει μακροπρόθεσμα την πιθανότητα να καταλήξει υπέρβαρος, ακόμα και εάν έχει ξεκινήσει από φυσιολογικό βάρος. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι εντός και εκτός δίαιτας επί χρόνια, ακόμα και επί δεκαετίες. Συμβουλή: εάν προσπαθείτε να καταφέρετε κάτι για πάνω από τέσσερα χρόνια και δεν δουλεύει, ίσως θα ήταν χρήσιμο να επαναξιολογήσετε τους στόχους σας.

Γιατί δεν δουλεύουν οι δίαιτες και φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα; Για τρεις βασικούς λόγους: είτε επιβάλλουν περιορισμό θερμίδων, είτε επιβάλλουν περιορισμό θρεπτικών μακροσυστατικών (λιπαρά, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες), είτε αγνοούν τα εσωτερικά σήματα του κάθε σώματος για το τι χρειάζεται σε σχέση με όσα βιώνει, σωματικά, συναισθηματικά και ψυχολογικά.

Κάποιος μπορεί να βρίσκεται σε δίαιτα ακόμα και εάν επισήμως δεν ακολουθεί μια δίαιτα. Νοοτροπία δίαιτας είναι να προσπερνάω κάποιο γεύμα το πρωί ή το βράδυ «για να γλυτώσω τις θερμίδες» ή να μην τρώω για να αντισταθμίσω κάτι που έφαγα ενώ «δεν έπρεπε».

Η συχνότερη αντίδραση του οργανισμού στον περιορισμό θερμίδων είναι να νομίζει ότι βρίσκεται σε ένα έρημο νησί, χωρίς τροφή. Η προτεραιότητα είναι να ρίξει χαμηλά τον μεταβολισμό, για να μην καίει από τις αποθήκες ενέργειας που έχει (δηλαδή να μην καίει λίπος) και, όποτε βρίσκει τροφή, να την καταβροχθίζει και να την αποθηκεύει, για να αντέξει μέχρι την επόμενη φορά που θα βρει να φάει. Υπό αυτές τις συνθήκες, επίσης, αρνείται να χτίσει μύες, καθώς είναι πολύ δαπανηρή σε θρεπτικά συστατικά η κατασκευή και η συντήρησή τους, ενώ καταναλώνουν και πολλή ενέργεια.

Μη χάσετε το δεύτερο μέρος του άρθρου «Επτά αιτίες της υπερφαγίας που δεν έχουν σχέση με τη θέληση!»

Αν σε ενδιαφέρει να μάθεις περισσότερα για την Ψυχολογία της Διατροφής, το επόμενο εργαστήριο είναι την Τετάρτη 31 Μαϊου και την Τετάρτη 6 Ιουνίου.
Δες εδώ όλες τις λεπτομέρειες !