“Eθισμός στην σοκολάτα! Υπάρχει ;;” από τον Συμβουλευτικό Ψυχολόγο Σωκράτη Καραμπατέα, MSc .

Η σοκολάτα είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη επιθυμητή τροφή. Ωστόσο, υπάρχουν μηδαμινές αποδείξεις ότι η έντονη επιθυμία για σοκολάτα οφείλεται σε μια ισχυρή βιολογική αντίδραση του οργανισμού σε κάποιο συστατικό της. Τα μέχρι στιγμής συμπεράσματα, μετά από έρευνες χρόνων, είναι ότι η έλξη προς την σοκολάτα οφείλεται κυρίως στη γεύση της και σε διάφορες ψυχολογικές αντιδράσεις.

Η σοκολάτα περιέχει μια γκάμα συστατικών που θα μπορούσαν σε κατάλληλες δόσεις να είχαν ψυχοτροπική δράση. Αυτά είναι η καφεΐνη, η φενυλεθυλαμίνη, το μαγνήσιο και η ανανδαμίνη. Ένας βασικός λόγος όμως για τον οποίο είναι απίθανο αυτές οι ουσίες να ευθύνονται για την έντονη επιθυμία για σοκολάτα είναι ότι για να ληφθούν σε επαρκείς ποσότητες για ψυχοτροπική αντίδραση θα πρέπει κάποιος να καταναλώσει τεράστιες ποσότητες σοκολάτας πολύ γρήγορα. Για παράδειγμα, για το 1 γραμμάριο φενυλεθυλαμίνης που θεωρείται ενεργή δόση θα πρέπει κάποιος να φάει 15 κιλά σοκολάτα σχεδόν αμέσως. Οι έρευνες στην ουσία έδειξαν ότι είναι πρακτικά αδύνατο τα συστατικά τής σοκολάτας να προκαλέσουν αντίδραση που μοιάζει με αντίδραση σε ναρκωτική ουσία.

Αποδεικνύεται ότι είναι πολύ σημαντικό το ότι η σοκολάτα έχει υπέροχη γεύση. Οι οργανισμοί προτιμούν γλυκές τροφές με υψηλή περιεκτικότητα λίπους. Ο ιδανικός συνδυασμός είναι 7,6% ζάχαρη και 24,7% λίπος. Το λίπος που εμπεριέχεται στην σοκολάτα είναι πολύ κοντά σε αυτό το ποσοστό, ενώ της ζάχαρης είναι παραπάνω για τον απλό λόγο της εξισορρόπησης τής αρχικής πικρής γεύσης τής σοκολάτας.
Άρα η σοκολάτα παρέχει έναν ιδανικό συνδυασμό γλυκύτητας και λίπους κάτι που τής δίνει την μοναδική της γεύση. Το λιώσιμο αντίστοιχα τής σοκολάτας που είναι σε θερμοκρασία λίγο κάτω από αυτήν του σώματος και η επακόλουθη αίσθηση στο στόμα έρχονται να αυξήσουν αυτή την ηδονική εμπειρία.

Ο καίριος βιολογικός μηχανισμός που παίρνει μέρος στην λαχτάρα για σοκολάτα είναι μάλλον ότι όταν τρώμε κάτι που έχει ευχάριστη γεύση κινητοποιούνται οι μηχανισμοί ενδορφινών του οργανισμού μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την συνέχεια τής ευχαρίστησης και τον συνδυασμό με ευχάριστη ανάμνηση από την κατανάλωσή της.

Η πρόβλεψη μέσω των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος ότι θα καταναλώσουμε σοκολάτα ενεργοποιεί ένα συγκεκριμένο σύστημα ντοπαμίνης το οποίο επηρεάζει την προσμονή επιβράβευσης, δηλαδή την κατανάλωση σοκολάτας.
Ο εθισμός σε ναρκωτικές ουσίες δίνει ευχαρίστηση ή μειώνει την ψυχική ένταση άρα είναι πολύ πιθανό η έντονη επιθυμία για σοκολάτα να είναι μια απεικόνιση αυτών των μηχανισμών.
Η πολύ έντονη επιθυμία για σοκολάτα συσχετίζεται με τα θετικά της φυσικά χαρακτηριστικά όπως η γεύση και η αίσθηση που αφήνει στο στόμα μας όταν λιώνει.
Ο συνδυασμός μεταξύ της έντονης επιθυμίας για σοκολάτα και της κατανάλωσης της συχνά όταν βρισκόμαστε σε ψυχική ένταση μας ωθεί στο συμπέρασμα ότι η επιθυμία μας προφανώς συνδυάζεται με τους βιολογικούς παράγοντες που είναι σημαντικοί στην μείωση τής ψυχικής έντασης. Είναι πολύ πιθανό λοιπόν η υψηλή συχνότητα έντονης επιθυμίας για σοκολάτα να οφείλεται στην “ικανότητά” της να αγγίζει και τους δύο βιολογικούς μηχανισμούς που υπάρχουν πίσω από αυτή τη λαχτάρα!
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ο “εθισμός” είναι όρος που μπορεί να σταθεί επιστημονικά στην έντονη επιθυμία για σοκολάτα.
Οι ορισμοί του εθισμού σε ναρκωτικές ουσίες δίνουν έμφαση στην ψυχική εξάρτηση, ψυχαναγκαστική κατανάλωση, απώλεια ελέγχου, δυσφορία μετά από αποχή, και μια θετική ψυχολογική αντίδραση όταν γίνεται χρήση της ουσίας. Ο όρος εξάρτηση προϋποθέτει για την χρήση του η ουσία να είναι αναγκαία για να λειτουργήσει κάποιος σε φυσιολογικά επίπεδα.
Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η σοκολάτα οδηγεί σε σωματική εξάρτηση. Παρ’ ότι υπάρχουν αποδείξεις ότι η σοκολάτα καταναλώνεται για βελτίωση τής διάθεσης αυτό δεν αποδεικνύει ότι είναι εθιστική με την επιστημονική ακριβολογία του όρου! Οι περισσότεροι άνθρωποι τρώνε σοκολάτα σε συχνή βάση χωρίς να παρουσιάζουν σημάδια απώλειας ελέγχου, ανοχής ή εξάρτησης.
Οι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι ο όρος εθισμός δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιείται για την κατανάλωση τής σοκολάτας. Έχουν μάλλον καταλήξει στο ότι οι γνωστικές επιρροές έχουν τεράστια σημασία. Η κατανάλωσή της μπορεί να ενεργοποιηθεί από εξωτερικά ερεθίσματα όπως είναι η ώρα τής ημέρας και ο τόπος.

Η αντιμετώπιση τής σοκολάτας είναι κριτικής σημασίας. Δεν την βλέπουμε σαν μια κλασσική τροφή αλλά σαν κέρασμα ή απολαυστική πολυτέλεια.
Κοινωνικά μαθαίνουμε ότι η σοκολάτα είναι μια τροφή που πρέπει να την καταναλώνουμε με μέτρο. Με το να περιορίζουμε την κατανάλωσή της, στην ουσία αυξάνουμε την επιθυμία μας για αυτήν!
Δεδομένης τής αντίληψης ότι η σοκολάτα δεν είναι ουσιαστική τροφή η αυξημένη επιθυμία μας δεν ορίζεται ως πείνα! Έχουμε έντονη επιθυμία γιατί αντιστεκόμαστε στην κατανάλωσή της. Η ανικανότητα να αντισταθούμε στην σοκολάτα μας οδηγεί στο να θεωρούμε ότι είναι εθιστική το οποίο είναι μάλλον μια προσπάθεια κατανόησης της κατάστασης παρά μια ακριβής περιγραφή!

Σωκράτης Καραμπατέας,  Συμβουλευτικός Ψυχολόγος,  MSc.

Γρηγορίου Λαμπράκη 33 ,   Γλυφάδα Αττικής
211 0120355     69 40914203

 
http://karampateascounselingpsychologist.blogspot.gr/
https://www.facebook.com/pages/Ο-ΔΙΚΟΣ-ΣΑΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ/615494235168923